عضو هیأت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان میگوید: برداشتهای بیرویه در سالهای اخیر از ذخایر آب زیرزمینی سبب شکافهایی در دشتهای حاصلخیز و بحران فرونشست در شهرهای کویری ایران از جمله کرمان شده است.
فرونشست به معنای حرکت رو به پایین و آرام زمین است که همراه دو مولفه اصلی شامل حرکت آرام و تدریجی در یک بازه زمانی بلندمدت و فرآیندی که همراه با رسوبگذاری باشد اطلاق میشود. اما امروزه متأسفانه بخشهای وسیعی از کشور ما را در گرفته است.
برداشت مازاد از آبخوانها مهمترین عامل فرونشست در سالهای اخیر است
انسان نقش بسیار مهمی در بحرانیتر شدن وضعیت فرونشست دارد، متأسفانه انسانها بدون توجه به شرایط آبی کشور و ذخایر آب طبیعی اقدام به برداشت بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی کردهاند که سبب تخلیه بسیاری از آبخوانها شده و به این صورت که وقتی یک لایه در زیرزمین از آب خالی میشود، لایههای بالایی خاک به روی آن فشار آورده و سبب فشردگی لایههای زمینشناسی آبخوان شده و در نهایت فرونشست رخ میدهد.
چیزی که سبب شده ما در سالهای اخیر در کشور خود شاهد افزایش شدت این پدیده باشیم همان عامل برداشت مازاد و سرعت گرفتن برداشتهای مجاز و غیرمجاز با استفاده از موتورپمپهای کشاورزی از سفرههای آب زیرزمینی است.
عاملی که سبب شده فرونشست بهعنوان یک مخاطره و خطر مورد توجه قرار میگیرد، آسیب جدی به شهرها و زیرساختها و تاسیسات انسانی است. همچنین علاوه بر این خطرات فرونشست، بسیاری از دشتهای حاصلخیز را نیز از دست دادهایم، چرا که این پدیده سبب ایجاد شکافهای بزرگ در این دشتهای حاصلخیر شده است.
از طرفی تخلیه سفرههای آب زیرزمینی و فشرده شدن رسوبات بالایی در منافذ خالی آبخوانها موجب بسته شدن منافذ لایههای زمین شده و قابلیت احیا آبخوانها را از ما گرفته است و این یعنی مرگ آبخوانها که خطرات این موضوع از آسیب به تاسیسات به مراتب بیشتر است و این بدان معناست که احیای آبخوانها فرآیند بسیار دشواری است و اگر فرونشست در منطقهای بهوقوع پیوست، قابلیت احیای آبخوانهای منطقه نیز عملا از بین رفته است.
کشور ایران در آیندهای نهچندان دور و در حدود ۲۰ سال آینده با یک فاجعه زیستمحیطی روبهرو خواهد شد که جمعیت زیادی از شهرهای استان کرمان از جمله سیرجان، رفسنجان، شهربابک و انار درگیر این موضوع میشوند.